Presentatie Bergingsdienst Koninklijke Luchtmacht – 16 maart 2023

Op 16 maart j.l. hebben wij in Brasserie de Basis in Hoogeveen mogen genieten van de
interessante en leerzame presentatie door Majoor Bart Aalberts, hoofd van de
Bergingsdienst Klu. Deze dienst is gehuisvest op de vliegbasis Woensdrecht. Na een korte
introductie gaf hij een boeiende presentatie over het werk van deze eenheid. De
presentatie was in hoofdzaak gericht op de berging van een Engelse Vickers Wellington
Mk1C R1322 SM-F van het 305 (Polish) squadron in 2016 midden in het IJsselmeer in de
gemeente Fryske Marren. Ook werd er ingegaan op één van de andere taken van de
eenheid, het bergen van toestellen tijdens actuele crashes, zoals de AH-64D Apache bij
Zoelmond op 14 november 2017. Dit zijn zaken die zomaar onverwachts tussendoor kunnen
komen. Maar waar de eenheid het meest van bekend is toch de berging van toestellen uit de
Tweede Wereldoorlog, zowel Geallieerde als Duitse toestellen. Een project begint met een
zorgvuldige planning. Er wordt een onderzoekrapport aangeboden met conclusies en
aanbevelingen voor een gemeentebestuur waar het toestel moet worden geborgen. Het
lokale gemeentebestuur van de plaats waar het toestel moet worden geborgen neemt de
beslissing tot berging. In Nederland zijn gedurende de oorlogsjaren 6000 toestellen
neergekomen. Het bergen van een WOII wrak is een taak van Defensie. Het juridisch kader
voor een berging is beschreven in de Circulaire Vliegtuigberging van het Ministerie van BIZA.
De circulaire is gebaseerd op een aantal wetgevingen en internationale verdragen. Voor de
berging worden gecertificeerde aannemers bedrijven ingezet. De gemeenten krijgen 68%
van de daadwerkelijke kosten vergoed. Bij een berging is naast de Bergingsdienst Klu
betrokken de EODD, BIDKL, stralingsdeskundige Defensie en de civiele gecertificeerde
aannemer Leemans. De locatie van deze specifieke berging lag ten zuidoosten van Lemmer.
In juli 2014 zijn de eerste besprekingen en doet de gemeente het officiële verzoek tot
berging bij defensie. In de periode van 16 september tot 27 november 2014 werden door de
Duik- en Demontage Groep KM twee 500lb bommen aangetroffen. Ook werden
boordwapens, handvuurwapens en munitie aangetroffen naast aantal. Na onderzoek bij de
RAF Air Historical werd vastgesteld dat drie bemanningsleden nog steeds als vermist te boek
stonden, en dat het toestel in de vroege morgen van 9 mei 1941 is neergehaald door een
Duitse nachtjager. Omdat het toestel midden in het IJsselmeer lag op een locatie waar een
bedrijf een zandwinningsinrichting wil starten werd besloten tot berging over te gaan.
Hiertoe werd een damwand om een van de twee bergingslocatie ’s geslagen en
leeggepompt. Tijdens deze operatie werd het team geconfronteerd met een actuele crash
van een Zwitserse F-5 bij de vliegbasis Leeuwarden, die daar optraden in het kader van de
Luchtmachtdagen. De berging van de Wellington start op 25 augustus 2016. De grond werd
in dunne lagen afgegraven. Grote stukken werden direct geborgen, de rest van het zand
werd gezeefd. De gevonden delen werden afgevoerd naar een hangaar op de vliegbasis
Woensdrecht voor nader onderzoek, de gevonden bommen werden in de omgeving van
Assen tot ontploffing gebracht. Na onderzoek door BIDKL konden de stoffelijke resten van 2
bemanningsleden worden geïdentificeerd en kreeg het graf van een onbekend
bemanningslid kreeg alsnog een naam. Bij Oude Mirdum in Friesland is een monument
verrezen ter nagedachtenis aan deze crash. Ook is er boek verschenen over deze tragedie. In
2018 is het Ministerie van BIZA het Nationaal Programma berging vliegtuigwrakken met
vermiste vliegers gestart. Op 29 april a.s. is er bij Omroep Max een documentaire te zien
over de berging van een Wellington bommenwerper bij Nieuwe Niedorp. Op 4 september
a.s. zal er gestart worden met de berging van een Lancaster bommenwerper ED603 vanuit

het IJsselmeer ten zuiden van Breezanddijk. De majoor deed nog een oproep aan degenen
die geïnteresseerd zijn in dit werk om lid te worden van de SGLO (Studie Groep Luchtoorlog).
De mensen van de bergingsdienst ontvangen veel waardevolle en bruikbare informatie van
de SGLO. Nadat de majoor Aalberts nog een aantal vragen had beantwoord werd deze
avond onder luid applaus afgesloten.
[Alex Knoops]