Ryan STM-S2
Op 25 november 2002 landt een MD-11 van Martinair op Schiphol met een bijzondere vracht. Die is op weg naar Vliegbasis Gilze-Rijen. De Koninklijke Luchtmacht Historische Vlucht (KLuHV) heeft eerder dat jaar een STN-S2 gekocht van zijn Amerikaanse eigenaar: de voormalige S-16 van de Marineluchtvaartdienst (MLD). De geschiedenis van dit toestel – huidige registratie PH-STM – is vergelijkbaar met die van de S-40, zoals te lezen in Onze Luchtmacht 4-2023.
Muizennest
In de VS vliegt het toestel als experimenteel vliegtuig. Dat betekent onder meer dat het onderhoud daardoor minder rigoureus gebeurt dan binnen de KLuHV gebruikelijk is. Eenmaal in Nederland ondergaat de S-16 dan ook groot onderhoud, waarbij het toestel nagenoeg volledig uit elkaar wordt gehaald. Dat het tijd is voor groot onderhoud blijkt als bij het verwijderen van het vleugellinnen een oud muizennest wordt gevonden. Er moet veel gebeuren om het toestel op het gewenste niveau te krijgen. De techneuten besluiten te beginnen met de onderdelen die straks het lastigst te bereiken zijn: de remkabels. Bij veel Ryans zijn die vervangen door een hydraulisch systeem, maar de KLuHV besluit ze te handhaven. Het precies afstellen blijkt nog niet eenvoudig, maar slaagt uiteindelijk toch.
Foutje, bedankt
De S-16 is oud en heeft een lange geschiedenis, die zijn sporen heeft nagelaten. Aan de buitenkant zijn dat bijvoorbeeld de twee herstelde kogelgaten. Maar ook binnenin zijn sporen van het verleden te vinden, zo ontdekt Wim Schuurman, een van de betrokken technici: “De Ryan heeft de nodige koperen leidingen. In één daarvan vond ik een klein gaatje dat ooit weer keurig was dichtgesoldeerd. We zullen nooit weten wat er precies is gebeurd. Ik denk dat iemand tijdens onderhoud per ongeluk die leiding heeft doorboord en het zo weer netjes heeft opgelost. Ik heb die leiding vervangen, maar heb zijn werkstukje wel bewaard.”
Olie
Vliegtuigbouwer Ryan bestaat al lang niet meer en de bouwtekeningen van de STM zijn verloren gegaan. Ook de kennis die de onderhoudstechnici indertijd hebben opgebouwd is reeds lang vervlogen. Dus toen de brandstofkraan bij het groot onderhoud aan vervanging toe bleek, was dat – zoals dat heet – een uitdaging. Wim: “Vind maar eens iets dat past. Het moet niet alleen op de aansluitingen passen, maar ook nog eens in de motorruimte. En als hij er dan in zit, moet hij nog goedgekeurd worden door de inspectie.” Niet alleen het vinden van de nieuwe onderdelen is lastig, weet Wim. Ook het vervangen van vloeistoffen als hydraulische olie is niet eenvoudig: “De voorgeschreven olie is een product uit de jaren 40. Dat wordt al lang niet meer gemaakt. Dus wat is dan een goede vervanger? Gelukkig heeft Nederland een goeroe op dit gebied en zijn suggesties hebben we opgevolgd.”
Art Deco
Het streven is om het toestel zo origineel mogelijk te houden. De moderne tijd stelt echter ook zo zijn eisen en dus heeft de Ryan nu bijvoorbeeld een transponder en een radio. Een andere concessie die de KLuHV heeft moeten doen is het kleurenschema. De Ryan van de KLuHV is nu lichtgrijs, niet gepolijst aluminium zoals in 1941. De reden is een praktische: de kans op corrosie is zo veel kleiner. Ook de cockpit is niet origineel. Behalve dat sommige meters zijn vervangen, is ook de indeling anders dan in de oorlog. Voor zover bekend zijn er geen foto’s van de cockpit uit die tijd, dus is er geen voorbeeld. De belettering is wel origineel, al ging dat volgens Wim bijna mis: “Het oorspronkelijke plan was om de ‘S’ symmetrisch te maken. De MLD had meer een soort Art Deco-lettertype met een asymmetrische S. Die zit er nu gelukkig op.”
Tekst en foto’s: Pieter Davids