Het Nationaal Luchtvaartlaboratorium in de Tweede Wereldoorlog

Op 26 april 2022 gaf Ir. Bram Elsenaar een lezing over de rol die het toenmalige Nationaal Luchtvaart Laboratorium (NLL) tijdens de Tweede Wereldoorlog en belichtte hoe de Duitsers gebruik hebben gemaakt van de Nederlandse deskundigheid. Het NLL was de voorloper van het huidige Koninklijk Nationaal Lucht-en Ruimtevaartcentrum (NLR). Tijdens het interbellum was het Duitsland verboden om militaire vliegtuigen te hebben en te bouwen. Zweefvliegen en luchtvaart onderzoek waren wel toegestaan. Onmiddellijk nadat Hitler aan de macht kwam werd met de opbouw van de Duitse Luchtmacht begonnen. De Aerodynamische Versuchsanstalt (AVA) in Göttingen speelde daarbij een belangrijke rol en een geconcentreerde inspanning vanaf 1933 leidde tot enorme prestaties in technische ontwikkelingen.  De Rijksstudiedienst voor de Luchtvaart, voorloper van het NLL had al vanaf 1919 wetenschappelijke contacten met de AVA. Op 18 mei 1940, dus vlak na de capitulatie, kwam al een Duitse delegatie om het NLL “sicher zu stellen”. Het NLL kon zichzelf blijven zolang gebeurde wat de Duitsers wilden. Dit bestond uit wetenschappelijk onderzoek op vreedzaam gebied waarbij Duitse oorlogsbehoefte formeel uitgesloten was. AVA en het NLL hielden elkaar echter voor de gek. Er werd gewerkt aan wat later bleek geavanceerde Duitse vliegtuigprojecten, zoals flutteronderzoek. AVA betaalde voor gevraagd onderzoek en dit vaak in samenwerking met Nederlandse ministeries. Voor het NLL werd geheim gehouden dat gebruikte vleugelmodellen van een Me-109 afkomstig waren.  Daarnaast werd voor 25% aerodynamisch onderzoek verricht en 20% voor de industrie. Financieel was de Rijksbijdrage aanzienlijk, echter de AVA leverde de belangrijkste geldstroom. Redelijk succesvol was beslissing om NSB’ers buiten het bestuur te houden. Tegelijkertijd waren de commercieel directeur en een aantal van de 140 medewerkers actief in het verzet. In maart 1945 werden veel werkplaatsmachines elders in Amsterdam verstopt om deze uit handen van de Duitsers te houden. Bram Elsenaar is de auteur van het boek “Onder de vleugels van Göttingen. Het Nationaal Luchtvaartlaboratorium in de Tweede Wereldoorlog”.

Tekst: Gerard van Putten