Column: Zorgen om onze veiligheid
Column door Voorzitter KNVOL commodore b.d. drs. Tom de Bok
Woensdag 19 mei was de jaarlijkse ‘gehaktdag’ in het parlement. Alle ministeries leggen dan verantwoording af aan de Tweede Kamer; zo ook Defensie met het Jaarverslag verantwoordingsdag 2020. Er staat twee alarmerende conclusie in dit verslag: ‘Defensie kan niet aan de opgedragen grondwettelijke taken voldoen’ en ‘verder herstel en modernisering zijn noodzakelijk’. Dit is natuurlijk geen verrassing. De nieuwe Commandant der Strijdkrachten generaal Onno Eichelsheim, heeft deze boodschap al afgegeven. Daarvóór hadden de commandanten van marine, landmacht, luchtmacht en marechaussee al een voor hun doen krachtig signaal laten horen: ze voelen zich internationaal ‘free rider’. Volgens de Defensievisie 2035 is jaarlijks 13 tot 17 miljard euro extra nodig om de grondwettelijke taken van de krijgsmacht te kunnen uitvoeren en te voldoen aan internationale verplichtingen. Nederland zit nu op 1,41% van het BNP terwijl het Europees gemiddelde op 1,76% zit. Dat gemiddelde stijgt naar verwachting in 2024 naar 1,92%. Nederland is hekkensluiter en zal verder afzakken. Om in 2024 aan het Europese gemiddelde te voldoen is structureel 4 miljard euro per jaar extra nodig.
‘conclusie in defensiejaarverslag: Defensie kan niet aan de opgedragen grondwettelijke taken voldoen‘
Een ander zorgwekkend onderwerp in het jaarverslag zijn de circa 9.000 vacatures. De werving en instroom van militair personeel loopt achter door een krappe arbeidsmarkt. Op zich is dat ook geen verrassing. Demografisch gezien neemt het aantal geschikte jongeren af. Defensie is hierin niet uniek. De zorg, politie, brandweer en onderwijs kampen met hetzelfde probleem. Wel uniek is dat politici pleiten voor betere betaling in het onderwijs, de zorg en politie, maar over de militairen blijft het stil. Het parlement en de media hebben veel aandacht voor de zorgbonus en betere salarissen in het onderwijs, maar over de afgebroken cao-onderhandelingen bij Defensie geen woord. Dit terwijl is aangetoond dat de militaire beloning al jaren achterblijft. Helaas wordt dit laatste ook in het jaarverslag niet geadresseerd.
Defensie denkt het personeelsprobleem op te lossen met het programma Adaptieve Krijgsmacht, door te werken met proeftuinen en met inzet van reservisten (die de luchtmacht vrijwel allemaal naar huis heeft moeten sturen door geldgebrek). Die proeftuinen hebben zich in het verleden al bewezen: regionale werving oftewel ‘werken bij de luchtmacht.nl’ (zie mijn briefing in OL 5-2020). Daarnaast wordt er hard gewerkt aan een nieuw HR-model. Dat moet ervoor zorgen dat Defensie een kwalitatief goed gevulde organisatie wordt. Het is een complexe operatie die veel menskracht en ingrijpende aanpassingen aan de organisatie vergt. Dat het complex is, blijkt uit het feit dat al meer dan een jaar wordt gesproken over het model zelf. Ook dit is niet vreemd, want er wordt (weer) gekozen voor een one size fits all: ‘De nieuwe HR-organisatie volgt krijgsmachtbreed dezelfde inrichtings- en kwaliteitsprincipes…’. Tegelijkertijd is genoegzaam bekend is dat dit grote risico’s heeft.
Ik moet denken aan de defensiebrede invoering van het ERP-systeem SAP. Na ruim vijftien jaar en vele honderden miljoenen budgetoverschrijding werkt het systeem nog steeds niet optimaal. Maar welk model ook wordt gekozen, het lost het tekort aan jongeren niet op. Dus ik vrees dat we in 2024 tot de conclusie komen dat er met veel pijn en moeite een nieuw HR-systeem is ingevoerd, maar dat het niet heeft geleid tot een kwalitatief en kwantitatief gevulde organisatie.
Defensie zal met prioriteit invulling moeten geven aan een personeels-extensieve organisatie. Innovatie en harde keuzes zijn hierbij onontkoombaar. De US Air Force heeft in wargames in 2018/2019 ondervonden dat business as usual niet werkt. China veegde de bestaande US Air Force bij de invasie van Taiwan van de mat. Bij de wargame in oktober 2020 werd de Chinese invasie van Taiwan afgeslagen door de inzet van drones die fungeren als een detectierooster, een 6e generatie gevechtsvliegtuig dat in staat is vijandelijk gebied te penetreren, vrachtvliegtuigen die pallets met geleide munitie over het gevechtsveld uitstrooien en andere nieuwe geheime technologieën die nu al beschikbaar zijn. En niet alleen in de VS. De urgentie voor een ingrijpende transformatie van de hele krijgsmacht begint in de VS door te dringen. Nederland staat voor dezelfde uitdaging. Hoe sla je twee vliegen in een klap: een krijgsmacht die ertoe doet met minder personeel? Tijd om hier aan te werken. Hopelijk een prioriteit voor het nieuwe kabinet. Het gaat immers om de veiligheid van Nederland en Europa.
Reageren: voorzitter@onzeluchtmacht.nl